استان مازندران مملو از جاذبه‌های گردشگری زیبا و فوق العاده است. اکثر این جاذبه‌ها مکان‌های طبیعی هستند و می‌توان در جای‌جای استان مازندران این جاذبه‌های طبیعی خاص و جذاب را مشاهده کرد. مرداب هسل یا تالاب کَنیچال یکی از این جاذبه‌های طبیعی و شگفت‌انگیز استان مازندران است. سطح این مرداب به قطر نیم‌سانتی‌متر با جلبک پوشیده شده است و در فصل‌های مختلف سال به رنگ‌های سبز، صورتی و قرمز دیده می‌شود. این مرداب را در نزدیکی روستاهای سرسبز و تماشایی طلاجو و سینوا و در دل جنگل مشعل (مَشَل) می‌توان دید.
معرفی اجمالی
مرداب هسل به نام‌های کَنّیچال، کنّوچال، گَن‌اُچال، مِهازچال و مشعل هم خوانده می‌شود. اما بیشترین شهرت آن با نام هِسِل یا هَسَل است. هَسَل در گویش تبری کلارستاقی به معنای آبگیر فصلی است.
این مرداب یکی از جاذبه‌های شگفت‌انگیز چالوس است که در میان جنگلی سرسبز با درختان سربه فلک کشیده و انبوه پنهان شده است. برای رسیدن به این مرداب زیبا باید در دل جنگلی سحرانگیز پیاده‌روی کرد. پیاده‌روی در این جنگل به گونه‌ای ایست که هرچه به‌سمت آن پیش بروید، متوجه اسیدی شدن و ترش مزه بودن هوا خواهید شد و این نوید نزدیک شدن به این مکان شگفت‌انگیز است.
مشخات مرداب هسل
این مرداب در ارتفاع ۲۵۰ متری از سطح دریا قرار دارد و مساحت آن در زمانی که بیشترین آب را دارد، کمتر از یک هکتار است. در مطالعات و اندازه‌گیری سال ۱۳۸۵، مساحت مرداب حدود ۳۸۰۰ متر بوده است. عمق آب در این بازه در عمیق‌ترین نقطه که در سمت جنوب غربی قرار داشت، ۲/۳۰ متر و عمق آن با اتکا به داغ‌آب موجود بر تنه درختان و سنگ‌ها در زمان ظرفیت کامل ۴/۴۰ متر بوده است. در گذشته حجم آب هسل بیشتر بود و در بعضی از نقاط عمق به بیش از ۱۵ متر نیز می‌رسید.
علت تغییر رنگ
مرداب هسل مانند یک تابلو نقاشی زیبا در دل جنگل‌های مشعل است که در هر فصلی به یک رنگ است. آب این مرداب از کف و کانون آن می‌جوشد و هیچ درّه یا جویباری آب‌های سطحی را به سمت آن نمی‌برد. در مرداب هسل گویی زندگی ساکن است و زمان در آرامش و سکون سپری می‌شود. در این مرداب هیچ موج و حرکت آبی وجود ندارد و سطح آن به‌اندازه نیم سانتی‌متر با جلبک پوشیده شده و هیچ جای درزی باقی نمانده است. این جلبک‌ها در قسمت‌هایی که زیر سایه درختان قرار دارند به رنگ سبز دیده می‌شوند و هرچه به کانون مرداب نزدیک‌تر می‌شوند نارنجی و در نهایت در برابر نور خوشید به رنگ سرخ روشن در آمده و جلوه‌گری می‌کنند.
گیاهان و جانوارن مرداب هسل
پوشش گیاهی
مرداب هسل در منطقه جنگلی قرار دارد و همین موضوع باعث شده تا شاهد پوشش گیاهی بسیار زیادی در اطراف این مرداب زیبا باشیم. از مهم‌ترین درختانی که در اطراف مرداب وجود دارند، می‌توان به درختان ممرز، راش، آزاد، شمشاد و… اشاره کرد. ویژگی دیگر پوشش گیاهی این منطقه، وجود درختان میوه جنگلی مثل سیب ترش جنگلی، انگور جنگلی، انجیر، انار و… است. از گیاهان دارویی که در این منطقه وجود دارد، می‌توان به بابونه، فشکی واش، زمنج و… اشاره کرد. این منطقه قبل از ملی شدن جنگل‌ها و مراتع آن، از چراگاه‌های احشام مردمان روستاهای سینوا، طلاجو و سینوا چشمه بود.
پوشش جانوری
در رابطه با جانوران این منطقه باید گفت که در گذشته زیستگاه جانوران و حیوانات متعددی بوده است. اما امروزه با برهم خوردن اکوسیستم مرداب، این گونه‌ها دیگر دیده نمی‌شوند یا کمتر هستند. احتمالا دلیل این حادثه باز شدن پای گردشگران به این منطقه با احداث جاده در دل جنگل باشد. لاک‌پشت‌ها، وزغ‌ها و زالوها از جمله جاندارانی هستند که در هسل زندگی می‌کردند؛ ولی اکنون کمتر به چشم می‌خورند. در این مرداب ماهی وجود ندارد. اما هسل زیستگاه مناسبی برای دوزیستان است. این مکان در گذشته آبشخور حیواناتی چون یوزپلنگ و پلنگ نیز بوده است.
نکات ضروری سفر به مرداب هسل
- قبل از سفر شرایط جوی منطقه را بررسی کنید و از میزان بارندگی مطلع شوید.
- بارانی، لباس و کفش مناسب (چکمه و بوت) به همراه داشته باشید.
- این منطقه تحت پوشش شبکه تلفن همراه می‌باشد.
- در این منطقه دسترسی به وسایل نقلیه وجود ندارد و باید با وسیله نقلیه خود به مرداب هسل بروید.
- از مسیر پارک خودرو تا مرداب حدود ۴۵ دقیقه پیاده‌روی در دل جنگل وجود دارد. پس کوله‌پشتی و کفش مناسب پیاده‌روی فراموش نشود.
- مسیر پاکوب رسیدن به مرداب مشخص است اما مراقب باشید که مسیر را گم نکنید. در صورت نیاز از افراد محلی و محیط بانان درخواست کمک کنید.
- شنا در مرداب هسل ممنوع است. عمیق‌ترین قسمت مرداب حدود ۱۵ متر است که افتادن در آن خطرناک می‌باشد. پس از شوخی خودداری کرده و جوانب احتیاط را رعایت کنید.
- این مرداب ماهی ندارد، بنابراین نیازی به آوردن ابزار ماهیگیری نیست.
- در مرداب هسل، دوزیستانی مانند لاک‌پشت، وزغ، قورباغه و… زندگی می‌کنند. در صورت ترس از این جانوران، این نکته را در نظر داشته باشید. هرچند افتتاح جاده جنگلی سبب شده تا بسیاری از این گونه‌ها به بخش دیگری از مرداب رفته و در آن جا زندگی کنند.
- پیش از سفر، خریدهای خود را در مرزن‌آباد انجام دهید. به خصوص آب آشامیدنی زیرا در طول سفر تا این منطقه هیچ مغازه برای خرید وجود ندارد.
- در اطراف مرداب هسل سرویس بهداشتی وجود ندارد اما سرویس بهداشتی در ایستگاه محیط‌بانی در نزدیکی آن قرار دارد که می‌توان از آن استفاده کرد.
- حتما در مسیر از جی‌پی‌اس گوشی خود استفاده کنید. زیرا بخش‌هایی از مسیر تابلو راهنمایی نداشته و ممکن است در طول مسیر جاده جنگلی گم شوید.
برای آشنایی بیشتر وسایل مورد نیاز سفر یک روزه مطالعه گردد.
بهترین زمان سفر
خوشبختانه بازدید از مرداب هسل محدودیت نداشته و می‌توان در تمام فصول سال به این منطقه سفر کرد. پیشنهاد ویزیت مازندران فصل بهار و پاییز می‌باشد.
مرداب هسل در بهار
در فصل بهار مرداب هسل غرق زیبایی و سرسبزی است. اگر دوست دارید این مرداب را به رنگ سبز ببیند در این فصل و به‌ویژه ابتدای بهار به این منطقه سفر کنید. در ضمن هوا نیز در این ایام دلپذیرتر است.
مرداب هسل در تابستان
این مرداب در فصل تابستان کم آب‌تر است و امکان دارد که جلوه و زیبایی سایر فصل‌ها را نداشته باشد. همچنین با توجه به جنگلی بودن منطقه، ممکن است هوا نیز گرم و مرطوب باشد و مناسب سفر نباشد.
مرداب هسل در پاییز
در پاییز این مرداب به مانند تابلوی رنگارنگ و چشم‌نوازی از طبیعت است. در فصل پاییز زیبایی مرداب هسل دوچندان می‌شود و مهمانی از رنگ‌های قرمز، صورتی و نارنجی در آن برپا می‌شود.
مرداب هسل در زمستان
مرداب هسل در فصل زمستان نیز جلوه و زیبایی خاص خود را دارد. در زمستان نیز می‌توان آن را به رنگ‌های صورتی و نارنجی مشاهده کرد. در این فصل شاخه‌های بسیاری از درختان انجیلی و ممرز همچنان سبز هستند. انبوهی از گیاهان درختی معروف مثل دارواش نیز سرسبزی سر شاخه‌ها را حفظ می‌کنند.
مسیر دسترسی به مرداب هسل
مرداب هسل یکی از جاذبه‌های گردشگری شهرستان چالوس است. این مرداب در جنوب دو روستای طلاجو و سینوا در ۱۰ کیلومتری جنوب غربی شهر چالوس، ۱۵ کیلومتری شمال غربی شهر مرزن آباد قرار دارد.
برای دسترسی به مرداب هسل، ۱۰ کیلومتر مانده به شهر چالوس بعد از پلیس راه، اولین فرعی خاکی را پیش بگیرید که جاده‌ای جنگلی است و به‌سمت روستای سینوا می‌رود. در این مسیر، بعد از عبور از پل رودخانه، به یک دوراهی می‌رسید. سپس مسیر سمت راست را انتخاب کنید تا به مرداب هسل برسید.بعد از رسیدن به نزدیکی مرداب، خودروی خود را پارک کنید و بقیه مسیر را با یک پیاده‌روی سبک در حدود ۴۵ دقیقه در دل جنگل ادامه دهید.
منبع: سفر در ایران
