مسجد فرح آباد ساری

مسجد فرح آباد بخشی از مجموعه تاریخی فرح آباد ساری است که در دوران صفویه (شاه عباس اول) با سبک و سیاق معماری مکتب اصفهان احداث شده است. بنای آن را حدود سال ۱۰۲۵ هجری قمری تخمین می‌زنند. مجموعه فرح آباد که شاه عباس بخشی‌هایی از دوران سلطنت خود را در آن گذرانده‌ است شامل مسجد، پل و کاخ جهان‌نما می‌شده‌است، که از آن میان تنها مسجد به دلیل موقعیت مردمی اش بجا مانده‌است. این مسجد در فاصله ۲۵ کیلومتری ساری و ۲ کیلومتری دریای خزر واقع شده است.

معرفی مسجد فرح آباد ساری

هدف اصلی شاه عباس، ایجاد تفریحگاهی در این مکان بود که باعث شود، اقوام و مذاهب مختلف به آنجا کوچ کنند. تمام قسمت‌های مسجد فرح آباد از آجر و ساروج ساخته شده و آجرها با آهک بندکشی شده است. اما طاق‌ها در چند نقطه فرو ریخته و قسمت‌های دیگر به جز گنبد در حال تخریب است. بناهای ضلع شمالی بیشتر به کاروانسرا شباهت دارد و احتمالا این قسمت محل استراحت مسافران نیز بوده است. نماهای صحن و سردر بنا کاشی کاری بوده و با توجه به نقشه‌های بنا، به نظر می‌رسد که گنبدخانه مسجد پوش دوم داشته که یا ساخت آن ناتمام مانده یا آنکه تخریب شده است.

علل تخریب بنا

در دوره‌‌های تاریخی پس از آن، شهر در حمله‌ی قزاق‌‌ها در قرن هفدهم میلادی (یازدهم قمری) ویران و به آتش کشیده شد. لیکن باید بی‌توجهی پادشاه و بازگشت مردم به دیار خود را علل اصلی رونق نیافتن مجدد شهر دانست. همچنین تدریجا رطوبت زیاد، باران‌های سیل ‌آسا، رسوبات سیلابی و زلزله صدمات فراوانی به بنای آن وارد کرده است.

معماری مسجد فرح آباد

• مسجد فرح آباد در زمینی مستطیل شکل به ابعاد ۶۵ در ۷۵ متر قرار دارد.
• ساختمان مسجد از آجر و ملات آن ساروج است.
• ساختمان به صورت چهار ایوانی بنا شده و دارای سردر ورودی بزرگی می‌باشد که همچون سایر مساجد دوره صفویه، در قسمت ورودی، ایوان‌ها و طاقنماها مزین به کاشیهای رنگارنگ دارد. در قسمت جنوبی مسجد شبستانی بزرگ با طاقهای هلالی روی ستون‌های عظیم آجری قرار گرفته‌است. در اطراف حیاط یا میانسرا حجره‌های یک طبقه برای درس طلاب دیده می‌شود که پیرامون حیاط را گرفته.ایوان اصلی مسجد با گنبد بزرگ آجری در قسمت جنوبی که محراب نیز در آن جا واقع است قرار دارد. در دو طرف ایوان دو شبستان بزرگ قرار دارد.
• گنبد شبستان جنوبی از نوع دو پوش پیوسته‌است که آن را با آجر پوشانده‌اند. با توجه به نقشه‌های بنا، به نظر می‌رسد که گنبدخانه‌ی مسجد پوش دوم داشته که یا ساخت آن ناتمام مانده یا آنکه تخریب شده‌است.
• از مناره های مسجد فقط پایه‌های آن باقی مانده است.
• تزیینات دیگر مسجد به صورت کاربندی، مقرنس و گچبری است که در شبستان، قسمت فوقانی محراب، جلوخان و ورودی مسجد به چشم می‌خورد. در وسط حیاط حوضی واقع است که در گذشته از طریق تنبوشه‌های سفالی از ضلع شمالی مسجد آب وارد آن می‌شد. ساختمان مسجد از آجر، در اندازه‌های ضلع شمالی مسجد آب وارد آن می‌شد.کاشی‌های نقش‌دارِ به دست آمده از مسجد نشانهٔ آن است که نماهای صحن و سردرِ بنا کاشی‌کاری بوده‌است.

مرمت و بازسازی مسجد فرح آباد

مسجد فرح آباد در دورهٔ زندیه به دستور کریم‌خان زند و به دست محمدخان سوادکوهی تجدید بنا شد . در سال ۱۳۵۳، بنای مسجد توسط «ادارهٔ حفاظت آثار باستانی» تعمیر و مرمت شد. در این مرمت، رسوبات سیلابی از بنا پاک و سقف بعضی از قسمت‌ها شیب‌دار شد. با آغاز مجدد تعمیرات در سال ۱۳۶۰، سقف قسمتِ شرقی شبستان مرمت و برای اکثر رواق‌ها سقف شیب‌دار ساخته شد.

در سال ۱۳۸۲ نیز ایوان ورودی آن مرمت و کف‌سازی شبستان و گنبدخانه، دوخت و دوز دیوارها، مرمت کردن گنبد طاق‌ها و احداث کانال ناکش و زه‌کش انجام شد. در سال ۱۳۸۸ نیز بودجه ۱ میلیارد ریالی برای ادامه مرمت آن اختصاص یافت. در آبان ۱۳۸۹ مرمت فضای داخلی شبستان و گنبدخانه، کف سازی حیاط، تأسیسات و مرمت دیوار محوطه مسجد و در بخش حجره‌ها مسجد، اقدامات مرمتی چون کف‌سازی، نورپردازی و ساخت در و پنجره آغاز گردید.

مسیر دسترسی به مسجد فرح آباد ساری

منبع wikipedia