قلعه مارکوه یکی از بیشمار جاذبه‌های گردشگری استان مازندران و یکی از قلعه‌های زیبای این استان است. قلعه مارکوه از جاهای دیدنی رامسر است که قدمت آن به سده سوم هجری باز می‌گردد. این قلعه در سمت شرق کتالم قرار گرفته است. آن هم نه در روی زمین پست، بلکه بر بالای کوهی که مارکوه نام دارد.
قلعه مارکوه در گذر تاریخ
قلعه مارکوه در قرن سوم هجری قمری ساخته شده و مورد استفاده قرار گرفته است. برخی منابع، کاربرد این قلعه را، علاوه‌بر قرون سوم اسلامی، به قرن‌های ۶ و ۸ هجری قمری نیز مرتبط می‌دانند. اما نظر به اهمیت قلعه‌های ایرانی در عهد باستان و همچنین طبق برخی نشانه‌های معماری قلعه، به احتمال بسیار، مارکوه یک قلعه ساسانی بوده که در دوره اسلامی بازسازی شده و در قرون سوم مورد استفاده نظامی قرار گرفته است.
طبق منابع زبده‌التواریخ و کتاب خواجه رشید‌الدین، قلعه به تسخیر اسماعیلیان درآمده بوده است. گویا اسماعیلیان از سمت الموت به قلعه مارکوه آمدند و آن را به محاصره خود در آوردند. آن‌ها با در اختیار گرفتن قلعه الموت، به راه ابریشم تسلط یافتند و با تسخیر قلعه مارکوه، بر منطقه گیلان حاکم شدند.
دیگر منابع تاریخی که از قلعه مارکوه سخن به میان آورده، اعتماد‌السلطنه است که در دوره قاجار، کتاب خود را نوشته است. در این منبع تاریخی، مختصات قلعه مارکوه به‌طور مختصر توضیح داده شده است. از این قلعه، سفال‌های زیادی به دست آمده که برخی از آن‌ها به‌شکل کوزه بوده‌اند و کارکرد آن‌ها به احتمال بسیار، برای استفاده از آب بوده است.
نامگذاری
درمورد نام قلعه باورهای مختلفی هست. خیلی قدیم‌ها به این کوه، سعادت‌کوه، مبارک‌کوه، سفالین‌کوه و قلاچکوه می‌گفتند، اما سال‌هاست که همه آن‌را به اسم قلعه مارکوه می‌شناسند.
بعضی‌ها می‌گویند در این کوه مار زیاد بوده است. اما در گویش گیلگی و مازنی از واژه مار استفاده نمی‌کردند، پس این نظر خیلی نمی‌تواند درست باشد.
برخی دیگر مارکوه را مقدس می‌دانند و داستان مربوط به آن را به عهد پرستش مهر یا میترا نسبت می‌دهند. آنان بر این عقیده هستند که در گذشته‌های دور، معبدی مربوط به مذهب میترا در این کوه وجود داشته است و کوه قداست خود را از آن می‌گیرد. اگر این نظریه را قبول کنیم که دژ پیش از اسلام ساخته شده، ممکن است مارکوه از مَهَر و ماهار به معنی مادر آمده باشد.
نظریه دیگر هم هست که می‌گوید کلمه مار به ماردها برمی‌گردد. یعنی مردمی که پیش از ورود آریایی‌ها به ایران در رامسر امروزی زندگی می‌کردند.
معماری قلعه مارکوه
کارشناسان می‌گویند ساختار این قلعه، به قلعه بابک شبیه است. دژی که حالا خرابه‌هایش را می‌بینیم، روی صخره ساخته شده است. شکل آن مستطیل است و ضلع‌های آن تقریبا با هم برابر است. مصالحی که برای ساختن قلعه مورد استفاده قرار گرفته‌اند، از بستر صخره‌ای همان‌جا و همان اطراف به‌دست آمده‌اند. فضاهای داخلی با لاشه سنگ و آجر و دیوارهای بیرونی با تکه سنگ‌های بزرگ و گچ نیم‌کوب ساخته شده است.
مساحت قلعه مارکوه در حدود ۶۰۰ متر مربع است. فضای داخل قلعه مارکوه گنجایش صد سرباز را دارد و همه به‌راحتی می‌توانند در آن ساکن شوند. از معماری این قلعه باشکوه تنها چهار حصار جانبی و برج‌های پشتیبانی آن باقی مانده است. در حال حاضر قلعه دارای یک ورودی در قسمت شمال شرق است. همچنین اتاق بازسازی شده‌ای از سنگ لاشه و ملات و سیمان وجود دارد که محل سکونت نگهبان فعلی قلعه است.
آخرین بخش ساختمان قلعه که قابل مشاهده است پلکان قلعه به شمار می‌رود که به برج‌های جنوب شرق و جنوب غرب متصل می‌شوند.
ویژگی‌های قلعه مارکوه
همانطور که اشاره شد، موقعیت و معماری قلعه مارکوه نشان می‌دهد که این قلعه تاریخی در زمره قلعه‌های نظامی قرار داشته است.
چشم‌انداز این قلعه یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های آن به حساب می‌آید. قلعه مارکوه یکی از قلاع استراتژیکی است که از بالای آن می‌توان نمایی زیبا تا دریا را مشاهده کرد. تصویر کوه‌های البرز یکی دیگر از چشم‌اندازهایی است که از بالای قلعه مشاهده می‌شود. در گذشته، سربازان از بالای این قلعه دید ۳۶۰ درجه داشتند و می‌توانستند از شرق تا تنکابن، از غرب تا رامسر، از جنوب تا کوه‌های البرز و از شمال تا دریا را ببینند.
شما هم امروز که به قلعه بروید، ردیف ویلاها، روستاها، شالیزارها، باغ‌های چای و مرکبات و از همه قشنگ‌تر، آبی خزر را از آن بالا می‌بینید. راستی برای رسیدن به قلعه مارکوه، ۳۱۱ پله پیش روی شماست.
یکی دیگر از مواردی که به بازدید از قلعه و تعداد بازدیدکنندگان آن می‌افزاید قرارگیری چشمه‌های آب گرم این منطقه در کنار قلعه مارکوه است. قلعه مارکوه در اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۴۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.
بهترین زمان سفر
برای بازدید از این قلعه تاریخی می‌توان گفت که در فصول مختلف، جذابیت‌های متفاوتی دارد. بسته به اینکه شما کدام ویژگی آن را دوست داشته باشید باید یک زمان خاص را برای سفر انتخاب کرد.
فصل بهار
در فصل بهار، رنگ آمیزی کوه با گل‌های زیبا بویژه گل‌های شقایق بسیار تماشایی است. هوای بسیار مطبوع که ممکن است طیق ویژگی‌های بهار در هر لحظه با باران، آفتاب، ابر، مه، رنگین کمان یا نسیم خوش بهاری روبرو شوید.
فصل تابستان
با وجود اینکه شهرهای شمالی و مازندران در فصل تابستان با رطوبت زیاد و به نوعی هوای شرجی همراه است، اما با توجه به ارتفاع قلعه، از هوای غیر قابل تحمل خبری نیست و کمی مطبوع‌تر و دمای کمتری دارد. مراقب باشید قبل از حرکت با خود آب آشامیدنی به همراه داشته باشید. لباس خنک، عینک آفتابی و کرم ضدآفتاب نیز از دیگر ملزومات است.
فصل پاییز
در این فصل مخصوصاً در اواخر آن شاهد بارندگی هستیم. پس قبل از هر چیز باید پیش‌بینی هواشناسی را در نظر داشت. اما می‌دانید که طبیعت رنگارنگ پاییز آن‌هم در مازندران تماشایی است.
فصل زمستان
هرچند قلعه مارکوه در تمام طول زمستان پوشیده از برف نیست، اما ممکن است با آمدن سامانه سرما این اتفاق بیفتد. بنابراین باید حتما لباس گرم با خود به همراه داشته باشید، در هر حال دیدن این منطقه در زمستان نیز بسیار هیجان‌انگیز است.
اما توصیه ویزیت مازندران برای بازدید از این قلعه، در فصل بهار و اواخر تابستان است. برای بازدید از قلعه مارکوه، هنگام روشنایی روز اقدام کنید. زیرا نور کافی در شب برای بازدید از قلعه وجود ندارد. اگر قصد بازدید شبانه را داشتید، حتما با نگهبان قلعه هماهنگی‌های لازم را به عمل آورید.
مسیر دسترسی
قلعه مارکوه در محدوده جغرافیایی شهرستان رامسر قرار دارد. برخی منابع آن را متعلق به شهرستان تنکابن می‌دانند که نادرست است.
برای رسیدن به قلعه، مسیرهای متعددی وجود دارد که انتخاب بهتر این است که از میدان معلم رامسر، به بلوار باهنر و خیابان کاشانی بروید. بعد راهی کردمحله شوید تا بتوانید در مسیر جاده تلار قرار بگیرید. پس از رسیدن به پایین مارکوه، حدود ۳۱۱ پله را خواهید دید که عرض مناسبی برای عبور دارند. بالا رفتن از پله‌ها کار راحتی نیست و نفس‌گیر است. اما دیدن منظره زیبایی که از بالای پله‌ها مشخص است، انرژی لازم را به شما می‌دهد و تمام خستگی‌تان را فراموش می‌کنید.
.
