کاخ موزه رامسر

موزه رامسر که نام آن قبل از انقلاب، کاخ سلطنتی رامسر یا کاخ مرمر بوده است، مهم‌ترین جاذبه تاریخی شهرستان رامسر محسوب می‌شود. این کاخ بعد از انقلاب به تماشاگه خزر و سپس مجتمع فرهنگی موزه‌ای شهدای رامسر تغییر نام داد! هرچند بسیاری از افراد محلی همچنان آن را با نام‌ کاخ شاه و می‌شناسند.

در حال حاضر این مجموعه مرکب از چند موزه به نام‌های کاخ مرمر رامسر، موزه عاج، موزه حمام قدیم، موزه مردم شناسی شمال کشور، موزه آوندهای تاریخی (ظروف)، موزه اسناد املاک پهلوی، نمایشگاه خودروهای کلاسیک و باغ گیاه‌شناسی است. این عمارت یکی از فاخرترین و نفیس‌ترین بناهای استان مازندران است که از دوران پهلوی اول به جای مانده است.

چرا کاخ موزه رامسر؟

• کاخ موزه رامسر یکی از با ارزش‌ترین آثار دوران پهلوی در مازندران است.
• یکی از جالب‌ترین و متنوع‌ترین باغ‌های ایران را دارد.
• مجموعه‌ای متنوع از موزه‌ها را در خود جای داده است که در این مقاله به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
• معماری خاص و زیبای این کاخ نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند.
• می توانید با بازدید از این مجموعه، عکس‌هایی زیبا ثبت کنید.
• یکی از جاذبه‌های تاریخی مازندران است و گردشی متفاوت را برای شما رقم می‌زند.
• در سال ۱۳۹۰ به عنوان پربازدیدترین موزه ایران انتخاب شد. 
• موزه بین المللی عاج ایران در این مجموعه قرار دارد.

معرفی کلی کاخ موزه رامسر

هنگام گردش در رامسر، بعضی از مکان‌ها، تفاوت چشمگیری با سایر ساختمان‌ها دارند. طوریکه ناخودآگاه نظر را جلب می‌کنند. کاخ موزه رامسر یکی از این بناها است. این کاخ سلطنتی که بیش از ۸۰ سال از عمرش می‌گذرد، همچنان زیبا و جذاب به نظر می‌رسد. معماری خاص ساختمان‌ها و طراحی زیبای باغ، خاطره لذت‌بخشی را برای گردشگران به وجود می‌آورد. ممکن است تزیینات بنا و نوع چیدمان اشیای کاخ مرمر، مشابه کاخ موزه‌های موجود در تهران به نظر برسد، اما بدون شک محوطه و باغ این مجموعه را در هیچ جای دیگری از ایران نمی‌توان یافت.

تاریخچه کاخ موزه رامسر

کاخ رامسر به دستور رضا شاه پهلوی و در بین سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ در یکی از بهترین قسمت‌های شهر ساخته شد. این عمارت توسط ابوالقاسم واثقی با همکاری سایر معماران ایرانی و اروپایی طی ۴ سال ساخته شد. هدف از ساخت این کاخ، استفاده شخصی شاه و خانواده‌اش بود. در دوره پهلوی دوم نیز همچنان این مکان برای اقامت خانواده پهلوی کاربرد داشت. البته ناگفته نماند که برخی از ملاقات‌های مهم محمدرضا شاه و جلسات کابینه نیز در همین مکان انجام می‌شد.

در سال ۱۳۵۷ و بعد از انقلاب اسلامی، این کاخ به بنیاد مستضعفان واگذار شد. در سال ۱۳۵۸ تنها به مدت ۴۵ روز درِ کاخ را به روی مردم باز کردند و پس از آن به دلیل مسائل امنیتی به مدت 21 سال درهای آن را بسته نگاه داشتند. در این زمان اقلام داخل کاخ را جهت نگهداری به تهران انتقال دادند. در اواخر سال ۱۳۷۷ بود که پرونده ثبت ملی کاخ موزه رامسر تهیه شد و در نهایت «باغ رامسر و مستحدثات واقع در آن» در اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

پس از یک سال مرمت و آماده سازی، در سوم اسفند ۱۳۷۹ درب کاخ به روی عموم باز شد تا کاخ استراحتی رامسر و آثار متعلق به این کاخ را ببینند و علاقه‌مندان نیز به پژوهش روی آثار متنوع مربوط به حوزه حاشیه دریای خزر در آن بپردازند. در اینجا بود که نام این مکان به موزه تماشاگه خزر و بعد از آن نیز به  مجتمع فرهنگی موزه‌ای شهدای رامسر تغییر یافت!

ناگفته نماند که ساختمان‌های موجود در این مجتمع هر یک به صورت جداگانه مورد مرمت و احیا قرار گرفته‌اند. آخرین بار در سال ۱۳۹۶ کاخ مرمر مرمت شد و طی یک عملیات دقیق، این عمارت با روکش نانو ضد رطوبت پوشانده شد.

بخش های مختلف کاخ موزه رامسر

مجتمع موزه‌ای شهدای رامسر از چند ساختمان سلطنتی در میان یک باغ زیبا تشکیل شده که به عنوان پربازدیدترین جاذبه دیدنی رامسر شناخته می‌شود. خاندان پهلوی در سفر به مازندران در این کاخ اقامت داشتند. اکنون هر قسمت از این بنا به یک موزه مجزا تبدیل شده و حوزه‌های مختلفی را پیش روی گردشگران قرار می‌دهد. در ادامه به معرفی کلی تمام این بخش‌ها خواهیم پرداخت. عکس‌ برداری از این کاخ موزه بدون فلاش مجاز است.

کاخ مرمر رامسر

عمارت اصلی مجتمع موزه‌ای شهدای رامسر، کاخ مرمر نام دارد که نام آن یادآور کاخ مرمر تهران، محل زندگی رضاخان است. زیربنای عمارت کاخ مرمر، ۶۰۰ متر می‌باشد و یکی از کارهای مهندس هوانس اونیک قریبیان به شمار می‌رود. نمای این کاخ که از سنگ‌های مرمر رگه‌دار کار شده، دلیل اصلی نام‌گذاری این عمارت است.

با ورود به این مجموعه، حوضی دایره‌ای شکل در مقابل کاخ مرمر خودنمایی می‌کند. این حوض به گونه‌ای ساخته شده که گویی بخشی از بناست. کاخ مرمر با ستون‌هایی که در ایوان ورودی خود دارد، از دیگر ساختمان‌های مجاور متمایز می‌شود. تزیینات بنا، گچ‌بری‌های سقف، مبلمان، لوسترها، فرش‌های دستباف، تابلوهای نقاشی و اشیا چوبی و تزئینی موجود در این کاخ در نوع خود کم‌نظیر است.

معماری کاخ مرمر

سبک معماری کاخ مرمر، تلفیقی از معماری اروپایی و ایرانی است. حکاکی روی ستون‌ها و سقف‌‌ها مشابه آثار یونانی است. ساختمان این کاخ در یک طبقه و به شکل مستطیل بنا شده است. یک هال و تالار مرکزی و ۲ اتاق بزرگ در دو طرف کاخ، قسمت‌های اصلی بنا را تشکیل می‌دهند که در جهت شرقی-غربی شکل گرفته اند. البته عمارت دارای یک زیرزمین نیز هست که بازدید از آن ممکن نیست. در این عمارت، اتاق‌هایی برای جلسات، نشیمن، کار و سالن غذاخوری طراحی شده است. اکنون این اتاق‌ها با عناوین تالار تزئینات انسانی و غیرانسانی، تالار جنگ‌ افزار و سالن مبلمان نامیده می‌شوند.

تزیینات استفاده شده در کاخ مرمر

مجسمه‌های به کار رفته در سقف ایوان و همچنین گچ‌بری‌های سقف و دیوارها، مهم‌ترین تزیینات این عمارت به شمار می‌آیند. گچ‌بری‌ها به سبک لندنی و حاوی طرح‌هایی با مضامین گیاهان، حیوانات و انسان هستند. رنگ گچ‌بری‌ها، از نوع گیاهی است و به وسیله هنرمندانی از ایتالیا انجام شده است. شومینه اتاق‌ها از جنس چدن و برنج ساخته شده و اطراف آن با طرح‌های گل و گیاه تزیین شده است. همچنین منبت‌کاری‌های روی درها و پنجره‌های چوبی نیز هنری اصیل را به نمایش گذاشته‌اند.

رنگ دیوارها نیز یادآور دیوارهای کاخ سبز سعدآباد تهران است. کفپوش‌های چوبی را نیز به عنوان یکی از جنبه‌های جالب این کاخ باید در نظر گرفت. جنس این کفپوش‌ها از چوب گردو، سرو آزاد کانادایی، ملج و فوفل است. همچنین در دو طرف درب پشتی کاخ، دو ببر از جنس مرمر نصب شده که نمادی از ببر مازندران است. ببر مازندران یکی از گونه‌های خاص از حیوانات ایران بود که در اثر شکار غیر قانونی منقرض شد. این مجسمه‌ها اثر استاد رحیم‌زاده ارژنگی هستند.

باغ گیاه شناسی

باغ کاخ موزه رامسر یکی از باغ‌های گیاه‌شناسی ایران می‌باشد که میزبان گونه‌های گیاهی منحصر به فرد در دوره‌های مختلف بوده است. مساحت این باغ ۶ هکتار (۶۰۰۰۰ مترمربع) می‌باشد که اولین‌های زیادی را به خود دیده است. نخستین نهال‌های مرکبات اصلاح شده، اولین گیاهان تزیینی نایاب و برخی گونه‌های بی‌نظیر دیگر در خاورمیانه که برای نخستین بار در این باغ کاشته شده‌اند.

گیاهان ارزشمند این باغ

باغ موزه رامسر دومین مکان در آسیا و اولین در خاورمیانه است که گیاه برهنه را به خود دیده است. ناگفته نماند که این گیاه برهنه ارزش بسیاری دارد. گیاه برهنه از برجسته‌ترین گیاهان باغ کاخ رامسر به شمار می‌آید. این گیاه از ابتدایی‌ترین گونه‌های گیاهی موجود در دنیاست و قدمت آن به حدود ۴۰۰ میلیون سال پیش باز می‌گردد.

گیاه پسیلتوم نودم نیز دیگر گیاه مجموعه است که تنها در قاره آمریکا و کشور ژاپن به چشم می‌خورد. یکی از جالب‌ترین درخت‌های این محوطه، کاجی ۲۳ متری است که ضخامت آن به بیش از ۱.۵ متر می‌رسد و آن را با نام ۴ شاخ می‌شناسند.

باغ بامبو، باغ کیوی، مجموعه مرکبات، باغچه چای و باغچه گل‌ گاو‌ زبان بخش‌هایی از این باغ را تشکیل می دهند و کاج، سرو و نخل نیز در آن دیده می شود.

معماری باغ

طراحی جالب این باغ، باعث شده که شما به صورت مستقیم نتوانید وارد کاخ شوید. راه ورودی در دو سمت شرق و غرب قرار دارد و استفاده از پیچ، حجاب ایرانی را در این باغ نشان می‌دهد. مسیرهای باغ را با شن و ماسه پوشانده‌اند و با شمشاد و انواع گل‌های دیگر تزیین کرده‌اند. در جلوی کاخ حوض آبی رنگی به چشم می خورد که گاهی در آن تعدادی ماهی خاویار به این طرف و آن طرف می‌روند. بد نیست بدانید که یک چشمه قدیمی از سال ۱۳۱۲، کل آب این مجموعه را تامین می‌کند.

موزه عاج ایران

کاخ مادر شاه (تاج الملوک) یکی از ساختمان‌های کاخ موزه رامسر است، که اکنون تبدیل به محل موزه عاج شده است. تمام اشیا به نمایش درآمده در این بخش، آثاری هنری هستند که از تراش عاج فیل تهیه شده‌اند. اشیا دیدنی این موزه حاصل دسترنج هنرمندانی از آفریقا و شرق آسیا است. این موزه تخصصی در نوع خود در ایران و خاورمیانه بی‌نظیر است.

تاریخچه موزه عاج رامسر

در داخل مجموعه کاخ رامسر، عمارتی قدیمی قرار دارد. در زمان پهلوی دوم، این عمارت به تاج الملوک، مادر محمدرضا پهلوی تعلق گرفت. وی در طول مدت اقامت در رامسر، در این کاخ اسکان داشت. کاخ تاج الملوک همانند سایر بخش‌های کاخ رامسر بعد از انقلاب در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت. این مجموعه ابتدا تنها با بازگشایی کاخ مرمر در سال ۱۳۷۹، فعالیت خود را به عنوان موزه آغاز کرد. سایر بخش‌ها در دهه‌های بعدی شروع به فعالیت کردند. کاخ تاج الملوک یا کاخ مادر شاه در سال ۱۳۹۵ به موزه عاج تبدیل شد.

معماری عمارت موزه عاج

این بنا به شکل عمارت‌های دوران پهلوی و اواخر قاجار ساخته شده است. ساختمانی دو طبقه با سقف بلند و پنجره‌های نه چندان عریض که نه تالار دارد. نمای این عمارت از گچ سفید است. مساحت آن ۵۷۸ متر مربع می‌باشد. این عمارت در موقعیتی قرار گرفته که به دریا و جنگل مشرف باشد. تزیینات این عمارت به گچ‌بری‌های روی سقف و دیوارها و لوسترهای مجلل محدود می‌شود.

تالارهای این موزه با عناوینی چون اتاق جنگ‌افزار، اتاق فیل‌ها، شمایل انسانی و غیرانسانی و اتاق تزیینات نام‌گذاری شده است. اشیا نیز به همین ترتیب در اتاق‌ها تقسیم شده‌اند.

اشیا موجود در موزه عاج

در این موزه بالغ بر ۳۰۰ اثر هنری تراشکاری عاج فیل وجود دارد. این آثار از سرتاسر ایران جمع‌آوری شده است. سازندگان این آثار، هنرمندانی از شرق آسیا و آفریقا و از کشورهایی چون چین، ژاپن، اندونزی و هندوستان هستند. بیشتر پیکره‌ها نیز چهره و پوشش مردمان مشرق زمین را یادآوری می‌کنند. البته تعدادی از آثار توسط هنرمندان ایرانی تراش خورده‌اند. ارزش این آثار در سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۳۰۰ میلیارد تومان تخمین زده شد. قدمت این آثار بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ سال اعلام شده است.

موزه حمام قدیم

یکی دیگر از بخش‌های کاخ موزه رامسر، حمامی است که هم‌زمان با ساخت کاخ، ساخته شد. با احداث کاخ سلطنتی رامسر در سال ۱۳۱۶ به دستور رضاخان، در کنار عمارت کاخ مرمر، ساختمان کوچکی نیز ساخته شد تا به عنوان حمام مورد استفاده قرار گیرد. این حمام همچون حمام‌های سنتی ایران دارای خزینه و سربینه بود. آب این حمام از چشمه آب معدنی که در نزدیکی کاخ وجود داشت، تامین می‌شد.

بعد از پایان حکومت رضاخان و آغاز سلطنت محمدرضا، به دلیل ساخت حمامی جدید در داخل کاخ، این حمام بدون استفاده باقی ماند. با بسته شدن کاخ بعد از انقلاب اسلامی، حمام قدیم نیز همچنان تعطیل ماند. در نهایت در سال ۱۳۹۶ این حمام به موزه تبدیل شد تا نحوه استحمام سنتی ایرانیان را به نمایش بگذارد که با استقبال بازدیدکنندگان روبه‌رو شد.

اشیا موجود در موزه حمام قدیم

هنگام ساخت این حمام، تمام تجهیزات آن از سوی شرکتی آلمانی به نام تریتون بلکو تامین شد. اکنون لوازم استحمام و همچنین مجسمه‌هایی به شکل دلاک در این موزه قابل مشاهده است.

بخش‌های موزه حمام قدیم

هنگام ورود به حمام قدیم رامسر، همچون سایر حمام‌های ایرانی ابتدا باید وارد رختکن شد. حوضچه آب سردی نیز قرار گرفته تا فرد قبل از ورود به خزینه آب گرم و بعد از خروج از آن، پاها را در آب سرد شست‌وشو دهد. در کنار حوضچه، سکویی قرار دارد که برای مشت و مال فرد توسط دلاک استفاده می‌شده است. کاشی‌های کار شده بر دیوار این حمام نیز بدون هیچ تغییری از ابتدای ساخت باقی مانده است.

در بخش خزینه دو حوضچه آب گرم وجود دارد. یکی از این حوضچه‌ها با کوره‌ای هیزمی گرم می‌شده که تنها به مدت ۴ سال در زمان رضاخان استفاده شده است. در دوره پهلوی دوم سیستم گرمایشی آب تغییر یافت و موتورخانه و چیلر جای کوره سنتی را گرفت. حوضچه آب گرم دوم، حاوی آب گرم معدنی بود که از دل چشمه می‌جوشید و به صورت طبیعی گرما داشت.

موزه مردم شناسی شمال

می‌توان یکی از جنبه‌های جالب‌ توجه کاخ رامسر را وجود یک موزه خصوصی در دل آن دانست. موزه مردم شناسی شمال که شعبه دیگری از موزه مردم شناسی رامسر واقع در دهکده ساحلی است، در یکی از ساختمان‌های این مجموعه دایر شده است. اشیا این موزه، نحوه زندگی مردمان شمال در ۲۰۰ سال گذشته را بیان می‌کند.

این موزه یکی از بخش‌های مجتمع فرهنگی موزه‌ای شهدای رامسر به حساب می‌آید. در این موزه، آیین، لباس‌، شغل‌، ابزار و نحوه زندگی مردم بومی خطه مازندران در دوره قاجار و پهلوی به نمایش درآمده ‌است. با اینکه این مکان با مجوز میراث فرهنگی و زیر نظر بنیاد مستضعفان دایر شده، اما تمام اموال موجود در موزه مردم‌شناسی رامسر متعلق به یک شخص حقیقی است. از این رو این موزه در ردیف موزه‌های غیر دولتی و خصوصی قرار می‌گیرد.

تاریخچه موزه مردم شناسی رامسر

استاد بازنشسته جامعه‌شناسی عیسی خاتمی، در سال ۱۳۸۹ موزه زیبا و دیدنی مردم‌شناسی رامسر را با کمک بخش خصوصی تاسیس کرد. او دلیل احداث این مرکز را جلوگیری از نابودی آثار گذشتگان معرفی نمود. این موزه به عنوان یک مجموعه خصوصی به معرفی آداب و رسوم مردم رامسر و حفظ صنایع دستی و آثار گذشتگان می‌پرداخت. با گذشت زمان اندکی، موزه به دلیل مسائل مالی و هزینه‌های مربوط به نگهداری اشیا تعطیل شد. در سال ۱۳۹۵ فرماندار و شهردار وقت رامسر به حمایت از این مجموعه پرداخته و در پلاژ شهرداری، دهکده تخصصی صنایع دستی و موزه مردم‌شناسی رامسر بازگشایی شد. شعبه دوم این موزه در مکان مجموعه کاخ موزه رامسر در فروردین ۱۳۹۶ افتتاح شد.

اشیا موجود در موزه

موسس موزه، از اواخر دهه ۵۰ جمع‌آوری اشیا مربوط به مردمان بومی گیلان و غرب مازندران را آغاز کرد تا بتواند نسل‌های بعدی را با سبک زندگی اجداد خود و میراث گذشتگان آشنا سازد. در حال حاضر بیش از ۱۰۰۰ شی شامل ابزارآلات کشاورزی، دامداری، خانه‌داری، آشپزی، طب سنتی و نسخ خطی مانند قرآن‌های دست‌نویس و اسناد تاریخی در ۲۰ غرفه در این موزه نگهداری می‌شود. همچنین کوره آهنگری، ابزارهای بافندگی مانند دستگاه چادر شب‌بافی و قیچی، لباس‌های محلی، زیورآلات، صنایع دستی، قفل و کلیدهای قدیمی، تمبر، اسکناس، سکه، روزنامه، کتاب‌های درسی قدیم و فسیل‌های صد میلیون ساله از دیگر اشیا موجود در این مجموعه هستند.

موزه آوندهای تاریخی

در ابتدای ورود به کاخ موزه رامسر، عمارت کوچکی با وسعت حدود ۱۵۰ متر قرار دارد که همچون دو اتاق تو در تو است. این بنا قبلا آشپزخانه کاخ رامسر بود. اکنون ظروفی از ۳ هزار سال پیش تا دوره معاصر در آن در معرض نمایش قرار گرفته شده است. اشیا این موزه شامل ظروف چوبی، گلی، سنگی، چینی، سفال، سرامیک، برنز، برنج، مس و نقره از تمدن املش و مارلیک تا دوره قاجار است. البته بلورهای اروپایی این موزه نیز بسیار چشم‌گیر هستند.

دلیل نام‌گذاری این موزه به آوندهای تاریخی، پاسداشت زبان فارسی اعلام شد. زیرا کلمه «ظروف» لغتی عربی است. به همین علت مدیران این مجموعه معادل پارسی ظرف یعنی «آوند» را مناسب تشخیص دادند.

موزه اسناد پهلوی

در کنار موارد بالا، بخش دیگری که در سال ۱۳۹۶ به این مجموعه افزوده شد، موزه اسناد و املاک پهلوی است. عکس‌ها و اسناد به نمایش درآمده در این قسمت، از سازمان املاک و مستغلات پهلوی به جا مانده است. این سازمان امور مربوط به اداره بناها و زمین‌های خاندان پهلوی را زیر نظر داشت و تحت نظارت بنیاد پهلوی فعالیت می‌کرد.

نمایشگاه خودروهای کلاسیک

همانند بیشتر کاخ موزه‌های مربوط به دوران پهلوی، در کاخ موزه رامسر نیز، قسمتی به نمایش خودروهای روزگاران قدیم تخصیص داده شده است. در این نمایشگاه تعدادی از خودروهای خاندان پهلوی در انواع گوناگون به نمایش درآمده است. در کاخ موزه سعدآباد و کاخ نیاوران تهران نیز می‌توان نمونه‌هایی از خودروهای کلاسیک را مشاهده کرد.

امکانات کاخ موزه رامسر

در کاخ موزه رامسر امکانات زیر، برای علاقه‌مندان و گردشگران در نظر گرفته شده است:

• کافه و رستوران
• شیرینی فروشی
• پارکینگ
• بازارچه صنایع دستی 
• آلاچیق چوبی فروش سوغات در شرق فروشگاه
• سرویس بهداشتی در جنوب شرق باغ
• مسیرهای بهینه شده برای معلولین
• نمازخانه
• غرفه عکاسی

مسیر دسترسی

کاخ رامسر با عنوان مجتمع شهدای رامسر در میدان انقلاب، خیابان شهید رجایی، جنب هتل رامسر قرار دارد. با توجه به اینکه این مجموعه پارکینگ اختصاصی دارد، می‌توان با خودروی شخصی تا خیابان رجایی پیش رفت. ورودی پارکینگ با درب اصلی کاخ حدود ۳۰۰ متر فاصله دارد. در صورت استفاده از حمل و نقل عمومی، استفاده از تاکسی به مقصد کاخ رامسر از هر نقطه از شهر میسر است.

منبع wikipedia