قله دماوند در فرهنگ کشورمان نماد پایداری و استواری است و جایگاه ویژه‌ای در میان تمامی کوه‌های ایران‌زمین دارد. جالب است بدانید که قله دماوند در بخش مرکزی رشته‌کوه البرز و در جنوب دریای خزر و در بخش لاریجان شهرستان آمل قرار دارد. قله دماوند سربلند هم‌اکنون از نظر تقسیمات فعلی استانی ایران در استان مازندران قرار دارد و از شهرهای تهران، ورامین، قم و کرانه‌های دریای خزر قابل‌دیدن است به شرطی که آسمان صاف و آفتابی باشد.
معرفی کلی
قله دماوند همیشه برای ایرانیان نمادی از عظمت و شکوه بوده و از دیرباز در ادبیات و تاریخ کشور نقش پررنگی داشته است. با ارتفاع ۵۶۱۰ متر، قله دماوند بلندترین قله‌ی آتشفشانی آسیا به‌شمار می‌رود. امکان فعال شدن این قله‌ی آتشفشانی که برای آخرین بار در ۳۸۵۰۰ سال پیش فوران کرده، همچنان وجود دارد. قطر دهانه‌ی آتشفشانی دماوند اکنون از یخ پوشیده شده است و به ۴۰۰ متر می‌رسد. دمای هوای اطراف کوه بین ۶۰ تا ۲ درجه سانتی‌‌گراد زیر صفر در طول سال متغیر است. روباه، شغال، میش، بز، سگ، گرگ، قوچ، گراز، خرگوش و پرندگانی مانند عقاب طلایی، کبک، بلدرچین و خفاش عمده‌ی حیات جانوری دماوند را تشکیل می‌دهند و ارتفاع ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ متری دامنه‌ی این کوه در فصل بهار میزبان فرشی از شقایق‌ها است.
نخستین اثر طبیعی ایران
قله دماوند باهمت علاقه‌مندان خود توانست در خردادماه ۱۳۸۱ هجری شمسی طی مصوبه شماره ۲۲۱ مورخ ۸۱/۳/۲۱ شورای عالی محیط‌زیست به عنوان اولین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملّی کشور ثبت شود و در شمار مناطق چهارگانه ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گیرد.
روز ملی دماوند
روز ملی دماوند همزمان با تیرگان در مازندران با نام تیرماه سیزده شو در شب سیزدهم تیر ماه برگزار می‌شود. انجمن دوست داران دماوند کوه، هر ساله این جشن را در روز سیزدهم تیر در دامنه‌های قله دماوند در «شهر رینه لاریجان شهرستان آمل» برگزار می‌کنند. این جشن به ثبت ملی نیز رسیده‌است.
قله دماوند در تاریخ
۷۴۴ سال قبل از میلاد مسیح و در دوران آشوریان از قله دماوند با نام بیکنی در متون مختلف یادشده است و از آن زمان به بعد کوه اسطوره‌ای دماوند برای مردم ایران‌زمین همواره مقدس و موردتوجه بوده است. در کتاب مقدس اوستا، تورات و بسیاری دیگر از کتب تاریخی از کوه دماوند به نام‌های مختلف یادشده است.
قله دماوند که در دوران چهارم زمین‌شناسی موسوم به دوران هولوسین تشکیل‌شده است، از همان دوران قدیم در میان ایرانیان شهرت داشته است. حتی از این کوه زیبا در داستان‌های اساطیری ایران هم نام آورده شده است. در شاهنامه فردوسی از کوه دماوند به سبب آنکه ضحاک در آن به بند کشیده شده بود، یاد می شود.
همچون قصیده‌ای زیبا از شاعر معاصر ملک‌الشعرای بهار که در ارتباط با قله دماوند سروده شده که در آن این شاعر پرآوازه کوه دماوند را این‌گونه معرفی می‌کند:
ای دیو سپید پای دربند! / ای گنبد گیتی! ای دماوند!
از سیم به سر یکی کله خود/ ز آهن به میان یکی کمربند…
ارتفاع قله دماوند
ارتفاع قله دماوند از سطح آب‌های آزاد توسط منابع مختلفی ارائه‌شده است. ارتفاع قله دماوند به نقل از درگاه ملّی آمار ایران ۵٬۶۱۰ متر از سطح آب‌های آزاد است. همچنین به نقل از پایگاه ملّی داده‌های علوم زمین ایران ارتفاع این قله ۵٬۶۷۰ متر عنوان‌شده است. البته وب‌گاه رصدخانهٔ زمین ناسا ارتفاع قله دماوند را ۵٬۶۷۱ متر اعلام نموده است.
در اینجا ذکر این نکته لازم است که ارتفاع نسبی قله دماوند که با اندازه‌گیری ارتفاع قلّه نسبت به پست‌ترین درّهٔ بین این قله و نزدیک‌ترین قلّهٔ مرتفع‌تر آن مشخص می‌گردد، ۴۶۶۱ متر است که به همین علت این کوه را در رده دوازدهم بلندقامت‌ترین قلّه‌های جهان از نظر ارتفاع نسبی قرار می‌دهد.
مسیرهای اصلی صعود
برای رسیدن به قله دماوند، مسیرهای مختلفی وجود دارند که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها این جبهه‌ها هستند:
جبههٔ شمالی
مسیر صعود از این جبهه از میان دو یخچال سیوله (سمت راست) و دوبی سل (سمت چپ) صورت می‌گیرد.این مسیر به غیر از گوسفند سرای ابتدایی آب آشامیدنی ندارد و در قسمت‌های پایانی شیب زیادی دارد که منجر به سنگینی کوله و سختی صعود است.(سخت ترین مسیر)
جبههٔ شمال شرقی
مسیر شمال شرقی به نسبت مسیرهای دیگر طولانی‌تر است. این مسیر از روستای حاجی دلا در شمال قله دماوند آغاز می‌شود و پس از عبور از گوسفند سرا و دشت چمن به جان‌پناه تخت فریدون می‌رسد و پس از جان‌پناه تخت فریدون با تراورس یخچال عروسکا در انتهای مسیر با یال شمالی یکی می‌شود و به قله می‌انجامد.
جبههٔ غربی
مسیر غربی از پارکینگ در ارتفاع حدود ۳۴۰۰ متر آغاز می‌شود و پس از حدود ۳ ساعت کوهپیمایی به پناهگاه سیمرغمی‌رسد و با ادامه مسیر بر روی یال غربی به قله دماوند منتهی می‌شود. در پناهگاه سیمرغ آب وجود دارد و شیب انتهای مسیر غربی به نسبت زیاد است.
جبههٔ جنوبی
از سمت جنوب شرقی کوه. پلور، رینه، گوسفندسرا و بارگاه سوم در این مسیر قرار می‌گیرند. رایج‌ترین و پرترددترین مسیر صعود به قله دماوند مسیر جنوبی است. کوهپیمایی این مسیر از مکانی موسوم به دوراهی آغاز می‌شود که در آن راه خاکی به سمت مسجد، از مسیر آسفالت وصل‌کنندهٔ پلور و رینه جدا می‌شود. پس از عبور از مسجد و گوسفندسرا به بارگاه سوممی‌رسد و پس از آن با صعود از یال مستقیم جنوبی و عبور از کنار آبشار یخی به تپه گوگردی و در نهایت قله می‌انجامد.(راحت ترین مسیر)
در مسیر جنوبی، آبشاری در ارتفاع ۵۱۰۰ متری قرار دارد که تمام سال یخ‌زده است و تنها در تابستان‌های بسیار گرم، جاری می‌شود که به همین علت این آبشار را آبشار یخی میگویند. بلندی آبشار یخی دماوند حدود ۷ متر و قطر آن ۳ متر است. این آبشار از نظر ارتفاع از سطح دریا مرتفع‌ترین آبشار خاورمیانه است. در بالای آبشار یخی گودالی وجود دارد که در تمام سال پوشیده از برف است.
پناهگاه‌های قله دماوند
در راه صعود پناهگاه‌هایی برای کوهنوردان ساخته‌شده است تا در مسیر صعود به قله در این پناهگاه‌ها بتوانند استراحت کنند. این پناهگاه‌ها به شرح زیر می‌باشند.
پناهگاه اول که به پناهگاه گوسفند سرا (کوهپایه) شهرت دارد در ارتفاع ۲۹۵۰ متری از سطح دریا قرارگرفته است.
پناهگاه دوم که به بارگاه سوم (یال جنوبی) شناخته‌شده است در ارتفاع ۴۱۵۰ متری از سطح دریا قرارگرفته است.
پناهگاه سوم، پناهگاه سیمرغ (یال غربی) است که در ارتفاع ۴۱۵۰ متری از سطح دریا قرارگرفته است.
پناهگاه چهارم نیز به پناهگاه تخت فریدون (یال شمال شرقی) شهرت دارد و در ارتفاع ۴۳۶۰ متری از سطح دریا قرارگرفته است.
آخرین پناهگاه موجود در ارتفاعات قله دماوند، جان‌پناه فلزی (جبهه شمالی) است که در ارتفاع ۴۰۰۰ متری از سطح دریا قرارگرفته است.
یخچال‌های طبیعی قله دماوند
طبیعت زیبای قله دماوند دارای هفت یخچال طبیعی است که این یخچال‌های طبیعی شامل:یخچال سیوله (جبهه شمالی)،یخچال دوبی سل (جبهه شمالی)،یخچال عروسک‌ها (جبهه شمالی)،یخچال دره بخار (شمال شرقی)،یخچال خور تاب سر،یخچال شمال غربی و یخچال غربی می شود.
تصاویر مربوط به این نوشته از اینستاگرام آقای مجید بهزاد گرفته شده است.
