حتما لازم نیست به قله دماوند صعود کنید تا دچار ارتفاع زدگی شوید، پیاده روی، کوهنوردی یا کمی ارتفاع گرفتن از سطح دریا می‌تواند باعث کم شدن میزان اکسیژن تنفسی شما و در نتیجه آشکار شدن علائم بیماری ارتفاع در شما باشد.ارتفاع زدگی واکنش بدن ما به فشار هوای کم و کاهش اکسیژن است که معمولا در ارتفاعات بیشتر از ۲۴۰۰ متر اتفاق می‌افتد. ارتفاع زياد و فشار كمتر هوا باعث نشت مايع از مويرگها مي‌شود كه همين عامل مي‌تواند باعث افزايش مايع در ريه و مغز شود.
اگر قصد دارید به مناطق مرتفع سفر کنید ، باید قبل از شروع سفر در مورد این بیماری، علائم و روش‌هایی برای پیشگیری یا درمان آن را یاد بگیرید.
علت ارتفاع زدگی
در سطح دریا غلظت اکسیژن حدود ۲۱ درصد و فشار بارومتری به‌طور میانگین ۷۶۰ میلی‌متر جیوه است.با زیاد شدن ارتفاع، غلظت اکسیژن در همان حد باقی می‌ماند، ولی تعداد مولکول های اکسیژن در هر تنفس کاهش می‌یابد.در ارتفاع ۳۵۰۰ متری فشار بارومتری تنها ۴۸۳ میلی‌متر جیوه است، یعنی تقریباً ۴۰ درصد کاهش در مولکول های اکسیژن موجود در هر تنفس.جهت اکسیژن رسانی مناسب به بدن سرعت تنفس شما (حتی در هنگام استراحت) باید افزایش یابد. این تهویه اضافی محتوای اکسیژن خون را بالا می‌برد، ولی نه در حد غلظت اکسیژن در سطح دریا.از آنجایی که مقدار اکسیژن مورد نیاز برای فعالیت تغییری نکرده است، بدن باید خود را با مقدار کمتر اکسیژن تطبیق دهد.ادامه مسیر به سمت ارتفاعات بالاتر بدون عادت کردن (هم‌هوایی) و وفق یافتن با محیط می‌تواند به بیماری‌های شدید و حتی مرگبار منجر شود.
انواع ارتفاع زدگی
بیماری بحرانی کوه ( Acute Mountain Sickness) :
این نوع بیماری ارتفاع، خفیف‌ترین حالت و البته متداول‌ترین حالت است. از علائم وقوع بیماری بحرانی کوه، سردرد مهم‌ترین نشانه‌ای است که هشدار بیماری ارتفاع را به شما می‌دهد. علاوه بر سردرد علائم زیر هم ممکن است نشان از بیماری ارتفاع باشد:
- تهوع و استفراغ
- خستگی
- بیحالی
- کاهش رغبت برای ادامه دادن مسیر
- سخت شدن خوابیدن
درمان:
خوشبختانه در این حالت بدن می‌تواند خودش را به سادگی درمان کند. فقط کافی است مدت زمان مناسبی را برای ریکاوری به بدن خودتان بدهید. به بیشترین ارتفاعی که در آن توانسته‌اید به خوبی بخوابید برگردید و تا زمانی که حالتان بهتر شود در آنجا استراحت کنید. برای کاهش سردرد نیز می‌توان از ایبوپروفن، استامینوفن و آسپرین استفاده کرد.
بیماری ورم مغزی در ارتفاع بالا (High-Altitude Cerebral Edema ) :
زمانی اتفاق می‌افتد که بر اثر کمبود اکسیژن، مغز شروع به ورم کردن می‌کند. علائم بیماری ورم مغزی در ارتفاع بالا ، ممکن است علائم این حالت با حالت قبلی کاملا شبیه هم باشد و تشخیص آن برایتان سخت باشد. فقط به دو نکته دقت کنید:
- اینکه قادر به راه رفتن در مسیر مستقیم نیستید.
- بر روی پاهای خود احساس تعادل ندارید.
در صورت داشتن این دو علامت شما به بیماری ورم مغزی در ارتفاع بالا دچار شده‌اید.
درمان:
فردی که این علائم در او تشخیص داده شده است باید خیلی سریع به کمک یکی از همسفرهایش به ارتفاعی پایین‌تر منتقل شود. نباید صرفا با کم کردن ارتفاع انتظار بهبود کامل فرد را داشت. به نقطه‌ای که آنتن موبایلتان کار کند برسید و با مرکز اورژانس تماس بگیرید.
داروهایی جهت پیشگیری این نوع ارتفاع زدگی
استازولامید دارویی شناخته شده در میان کوهنوردان است. دوز توصیه شده جهت پیشگیری ۱۲۵ میلیگرم دو بار در روز است.
دگزامتازون داروی مناسبی برای کسانی است که نمی‌توانند از استازولامید استفاده کنند .دوز آن ۸ میلیگرم روزانه است که در چند نوبت در روز (۲ یا ۴ نوبت) استفاده می‌شود. مصرف دگزامتازون را باید از ارتفاعی که در آن فرد بی‌علامت است شروع کرد و با شروع برگشت از ارتفاع مصرف آن را قطع کرد.
بیماری ورم ریوی در ارتفاع بالا (High-Altitude Pulmonary Edema) :
ارتفاع زدگی ورم ریوی در ارتفاع بالا زمانی اتفاق می‌افتد که ریه‌ها شروع به آب آوردن می‌کنند. لزوما علائم این بیماری با علائم حالت‌های قبلی همراه نیست، مهم‌ترین علامت بیماری ریوی در ارتفاع بالا کوتاه شدن نفس‌ها و سرفه‌های خشک است. نشانه‌هایی که به شما هشدار می‌دهند که ریه‌ها در حال پر شدن از مایعات هستند:
- نفس‌ها بسیار کوتاه می‌شوند.
- بدون اینکه انتظارش را داشته باشید خسته می‌شوید و حتی نمیتوانید این حالت را به فرد دیگری نشان بدهید.
- تعداد دفعاتی که سرفه می‌کنید افزایش پیدا می‌کند.
درمان:
برای اینکه آسیب بیشتری به ریه‌ها وارد نشود، فرد مصدوم باید سریعا به ارتفاع پایین‌تر انتقال داده بشود. این حالت به اندازه‌ای خطرناک است که می‌تواند باعث غش کردن یا مرگ فرد آسیب دیده بشود.
داروهای مورد استفاده جهت پیشگیری بیماری ورم ریوی در ارتفاع بالا
- قرص نیفدپین با دوز ۲۰ میلیگرم ۳ بار در روز (مجموعا ۶۰ میلیگرم روزانه)
- داروی دگزامتازون ۸ میلیگرم دو بار در روز(مجموعا ۱۶ میلیگرم روزانه)
- قرص تادالافیل ۱۰ میلیگرم دو بار در روز(مجموعا ۲۰میلیگرم روزانه)
- اسپری سالمترول دو پاف دو بار در روز (مجموعا ۴ پاف روزانه)
نکته اینکه حتما قبل از مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید. این مقاله صرفا جهت افزایش دانش و آگاهی شماست و هیچ مسئولتی در قبال مصرف دارو بر عهده نگارنده مطلب نیست.
نکات مهم جهت پیشگیری ارتفاع زدگی
- آرام و تدریجی ارتفاع را افزایش دهید. بدن انسان به ۳ تا ۵ روز زمان نیاز دارد تا با شرایط ارتفاعات بالای ۲۵۰۰ متر وفق پیدا کند.
- اگر متوجه میزان ارتفاع نم‌یشوید، ارتفاع سنج تهیه کنید یا از ساعت‌هایی استفاده کنید که ارتفاع‌سنج دارند.
- قبل از آغاز سفر کوهنوردی، با پزشک خود مشورت کنید. معمولا پزشکان داروی استازولامید با دوز ۱۲۵ تجویز خواهند کرد.
- مصرف همزمان استازولامید با آسپرین غیر مجاز است. برای کسانی که نمی‌توانند از آن استفاده کنند، معمولا دگزامتازون با دوز ۸ میلیگرم ۲ یا ۴ نوبت در روز تجویز می‌شود .
- پیش از شروع سفر، تست خون بدهید. در صورتی که دارای کم خونی یا کمبود گلبول های قرمز هستید این مشکل را حل کنید.
- مقدار زیادی آب بنوشید. کاهش آب بدن موجب عدم سازگاری بدن با ارتفاع می‌شود. روزانه ۲ تا ۳ لیتر آب بنوشید. این رویه را از روز قبل از سفر شروع کنید. هنگام سفر، چند لیتر آب بیشتر همراه داشته باشید.
- الکل میزان تنفس و فعالیت بدنی شما را کاهش می‌دهد و سبب کاهش آب بدن می‌شود. پس در هنگام کوهنوردی نوشیدنی الکلی مصرف نکنید.
- به تغذیه خود اهمیت دهید. مواد غذایی مفید و سرشار از پتاسیم مانند کلم بروکلی، موز، آووکادو، طالبی، کرفس، انواع سبزیجات، سبوس، شکلات، خرما، میوه‌های خشک، سیب‌زمینی، گوجه و… مصرف کنید. همچنین سعی کنید غذاهای کم نمک مصرف کنید.
- تنهایی به کوهنوردی نروید زیرا در مواقع اورژانسی مانند ارتفاع زدگی سایر افراد بتوانند به شما کمک کنند یا شما را به پایین برگردانند.
منبع: آسان تب
