پل ورسک یکی از قدیمی‌ترین پل‌های راه‌آهن کشور است که با قرارگیری در ارتفاع ۱۱۰ متری، نامش در کتاب گینس نیز به ثبت رسیده، یکی از شاهکارهای مهندسی ایران محسوب می‌شود.«پل ورسک»، یکی از کهن‌ترین و درواقع بزرگ‌ترین پل‌های راه‌آهن کشور است که در روستایی به همین نام، در شهرستان سوادکوه و در استان مازندران، در ارتفاعی بالغ بر ۱۱۰ متر ساخته شده است. این پل تاریخی در زمان پهلوی اول و در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی، افتتاح شد.این پل از معدود جاذبه هایی در ایران است که وقتی آدم می‌بیندش هم میخکوب می شود و هم مجذوب زیبایی و عزمتش.
پیشینه
در زمان حکومت رضاشاه و در اول اردیبهشت سال ۱۳۱۲ یورگن ساکسیلد به عنوان مدیرعامل شرکت دانمارکی کمپساکس قرارداد احداث راه‌آهن شمال ـ جنوب ایران را امضاء کرد.یورگن ساکسیلد در این قرارداد تعهد داد تا احداث ۹۰۰ کیلومتر خط راه‌آهن را در مدت شش سال به پایان برساند و برای ساخت هر متر راه‌آهن، معادل پنج دلار طلا (حدود ۱٬۵ گرم طلای خالص) دریافت کند. پس از آن بهترین مهندسان اروپا به ایران آمده و پس از تهیه عکس هوایی از کوه‌های البرز متوجه شدند که راه‌آهن باید از روستای عباس‌آباد (که بعدها به ورسک تغییر نام داد) عبور می‌کرد و قطار پس از عبور از روستای ورسک باید با طی مسافت ده کیلومتر و نیز ۶۰۰ متر صعود، از کوهستان عبور و به سمت تونل گدوک حرکت می‌کرد که حرکت در چنین شیب تندی برای قطار ناممکن بود. پس آنان تصمیم گرفتند مسیر را به شکل سه پله بر روی دامنه کوه اجرا کنند که به سه خط طلا معروف شد. همچنین وجود دره ورسک از چالش‌های دیگر این پروژه بود که مهندسان کمپساکس را مجبور کرد تا پلی با دهانه بزرگ را روی آن در نظر بگیرند. سرانجام کار ساخت این پل در اواسط آبان سال ۱۳۱۳ در شهرستان سوادکوه ، توسط شرکت مهندسی دانمارکی کمپساکس، به عنوان برنده مناقصه ساخت پل، و توسط مهندسان آلمانی و اتریشی آغاز شد و در ۵ اردیبهشت سال ۱۳۱۵ گشوده شد. در زمان افتتاح پل ورسک رضاشاه شخصاً به سوادکوه آمد.
جالب است بدانید که یکی از مهندسان این پروژه بزرگ، مهندس والتر اینگر اتریشی بوده‌است که در جریان آن پروژه فوت می‌کند، جسد وی را به زادگاهش منتقل نمی‌کنند و هم‌اکنون در قبرستان ورسک با سنگ چینی ای که توسط اهالی ورسک ساخته شده، دفن می‌باشد.
علت نامگذاری پل ورسک
نام وِرِسک از روستای ورسک گرفته شده‌است که در مجاورت محل ساخت پل قرار داشته و در آن زمان در حدود ۲۰ خانوار در آن ساکن بوده‌اند. پس از چند سال از احداث پل ساکنان این روستا به ورسک امروزی که آن زمان به عباس‌آباد معروف بود، آمدند و امروز این روستا به نام ورسک عباس‌آباد معروف شده‌است. ورسک به دلیل وجود درختچه‌های ورس که در قسمت پشت پل به‌طور انبوه وجود دارد، به این نام معروف شده‌است.بنابر روایتی دیگر ورسک از نام مهندسی به‌نام شژووسک اهل بوهم گرفته شده که در ساخت این پل شرکت داشته‌است و چون در فارسی این حرف چکی وجود ندارد و تلفظ آن کلمه برای بسیاری سخت بود، بدین نام مشهور گشته‌است.
مشخصات فنی پل ورسک
پل ورسک که راه ارتباطی راه‌آهن سراسری شمال جنوب می‌باشد با ابزار آلات بسیار ساده مانند دینامیت و دریل دستی ساخته شده‌است. این بنا از ملات سیمان و شن شسته شده و آجر ساخته شده و در ساختمان آن از آرماتور استفاده نشده‌است.از شگفتی‌های ساخت این پل عدم استفاده از هیچ سازه فلزی در ساخت آن است. برای ساخت این پل ابتدا دوپایه بتنی در دو طرف کوه ایجاد شد و به هم متصل گردید و سپس دال قوسی روی آن اجرا گردید و سپس نمای آجری روی آن اجرا شد.
حجم پل ورسک که دارای ۶۶ متر دهانه قوسی اصلی و ۱۱۰ متر ارتفاع از ته دره است، جمعاً ۴۵۰۰ مترمکعب است. طول کلی پل ۸۶ متر است. هزینه ساخت آن در آن زمان، بالغ بر ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار ریال بوده‌است. برای ساخت این پل عظیم چند طرح مبتنی براستفاده از مصالح بنایی که بیشتر مقرون به صرفه بوده، به تصویب رسید.
به علت احتمال طغیان رودخانه ورسک مهندسان تصمیم گرفتند با احداث تونلی در زیر رودخانه ورسک، ترن را از طغیان محافظت کنند و سپس با چرخش در مسیر و صعود به میزان صد متر، ترن روی پل راه‌آهن ورسک قرارگیرد.
پل ورسک و جنگ جهانی دوم
با شروع جنگ جهانی دوم، احتمال ورود متفقین به ایران و استفاده از راه آهن ایران هم بالا رفت، بنابراین تصمیم گرفته شد که همه پل‌ها مین‌گذاری شوند. پل ورسک هم شامل این دستور بود، اما پل‌ها هیچ‌وقت منفجر نشدند و متفقین بعد از اطلاع از این موضوع، مین‌ها را خنثی کردند.در طول جنگ جهانی دوم متفقین برای جلوگیری از شکست اتحاد جماهیر شوروی از آلمان، روزانه با ۷۵ قطار ادوات نظامی و تسلیحات را از بندر شاهپور (بندر امام خمینی فعلی) به بندر شاه (بندر ترکمن فعلی) می‌رساندند و بطور متوسط هر ۲۵ دقیقه یک قطار از روی پل ورسک عبور می‌کرد.این پل از این نظر که نقش مهمی در کمک‌رسانی به اتحاد جماهیر شوروی که توسط آلمان هیتلری محاصره شده بود، داشت توسط نخست وزیر وقت انگلیس، چرچیل به پل پیروزی معروف شد.
وضعیت پایداری پل
در سال ۱۳۹۵ با توجه به ۸۰ ساله شدن عمر پل ورسک (پل با تضمین ۷۰ ساله احداث شد) و با توجه به اعلام نگرانی‌هایی در خصوص نحوه نگهداری و تقویت پل، یوسف گران پاشا مدیرعامل وقت راه‌آهن شمال گفت که براساس قراردادی که با دانشگاه صنعتی شریف برای سنجش مقاومت پل ورسک منعقد شده، سنسوری بر روی پل نصب شده که میزان ضربه‌های ناشی از تردد قطار را بر روی پل بررسی می‌کند و درصورت ایجاد مشکل، هشدارهای لازم به مرکز مانیتورینگ ارسال می‌شود.
وی همچنین اظهار داشت که همه ساله با ماشین آلات مدرن بازدیدهایی از زیر پل انجام و مصالح فرسوده حذف می‌شود تا مصالح مقاوم جای آن‌ها را بگیرد و تمام فعالیت‌ها برای نگهداری پل ورسک که در زمره وظایف راه‌آهن شمال بوده، انجام شد و مشکل خاصی در شرایط فعلی برای این سازه با عظمت تاریخی وجود ندارد.
پل ورسک و گردشگری
پل ورسک حالا به عنوان یک سند تاریخی و مهم و البته تماشایی کشورمان، به یکی از جاذبه های گردشگری توریستی شمال کشورمان تبدیل شده است و علاقه مندان زیادی هر سال از آن دیدن می کنند. در کنار موارد بالا که در مورد اهمیت پل ورسک و بازدید از آن گفته شد، قرار داشتن آن در طبیعت بکر و سبز شمال و کوهستان البرز جلوه ی تماشایی دیگری برای به حیرت وا داشتن است. تماشای پل ورسک در روزهایی که هوا بارانی است و پل در ارتفاع غرق در مه می شود واقعا تجربه ی هیجان انگیز و فراموش نشدنی است و البته که عکاسی از این پل دیدنی، بخش دیگری از کارهایی است که در بازدید از آن مورد توجه قرار می گیرد. منظره ی این پل آن هم زمانی که در دره و از پایین به آن نگاه می کنید به اندازه ای دیدنی است که حتی بی ذوق ترین افراد را هم سر ذوق می آورد و بی اختیار هر کسی را دوربین(گوشی) به دست می کند.
منبع wikipedia